Η γενετική στο..παζλ της τπογονιμότητας
H οφειλόμενη στον άνδρα υπογονιμότητα εξακολουθεί να είναι ένα από τα δυσκολότερα
προβλήματα στην αποκάλυψη της αιτιολογίας της υπογονιμότητας, κυρίως λόγω της
ετερογένειας των παραμέτρων που εμπλέκονται σε αυτήν. Μορφολογικά, λειτουργικά,
βιοχημικά και άλλα κριτήρια διαμορφώνουν ένα περίπλοκο πάζλ, το οποίο συμπληρώνουν
όπως δείχνουν κυτταρογενετικές μελέτες, οι γενετικοί παράγοντες.
Η ικανότητα του σπέρματος για γονιμοποίηση εξαρτάται σίγουρα από τη μορφή των
σπερματοζωαρίων, την κινητικότητά τους, τη δυνατότητα των σπερματοζωαρίων να
εκτελέσουν τις απαραίτητες λειτουργίες για τη γονιμοποίηση ενός ωαρίου αλλά τελικά,
από τη μεταφορά ενός άθικτου γενετικού υλικού (DNA) στο ωάριο κατά την διάρκεια της
γονιμοποίησης. Η περίπλοκη διαδικασία της φυσικής γονιμοποίησης φαίνεται να λειτουργεί
σαν φραγμός για τα σπερματοζωάρια με ανώμαλο γενότυπο, αναδεικνύοντας τον κρίσιμο
ρόλο των γενετικών ανωμαλιών.
Οι γενετικές ανωμαλίες που αφορούν τα χρωμοσώματα μπορεί να είναι είτε αριθμητικές
είτε δομικές. Οι αριθμητικές χρωμοσωμικές ανωμαλίες αναφέρονται στην κατάσταση
όπου το σπέρμα φέρει περισσότερα ή λιγότερα χρωμοσώματα από τα φυσιολογικά 23
χρωμοσώματα (ανευπλοειδία). Η ανευπλοειδία (ανώμαλος αριθμός χρωμοσωμάτων)
στο σπέρμα μπορεί να μειώσει τις πιθανότητες για μια επιτυχημένη εγκυμοσύνη, καθώς
κυτταρογενετικές μελέτες δείχνουν υψηλά ποσοστά χρωμοσωμικών ανωμαλιών σε
υπογόνιμους άνδρες, ενώ εμφανίζεται υψηλή συσχέτιση και με επαναλαμβανόμενες
αποβολές, Οι χρωμοσωμικές ανωμαλίες είναι δυνατό να προκαλέσουν μία ανώμαλη
κατάσταση στο έμβρυο οδηγώντας σε εμβρυϊκό θάνατο, αυτόματη αποβολή, ή τη γέννηση
βρέφους με συγγενείς ανωμαλίες.
Τα δεδομένα αυτά επέτρεψαν την ανάπτυξη τεχνικών ανάλυσης των πιθανών γενετικών
ανωμαλιών στο σπέρμα όπως ο έλεγχος των ανευπλοειδιών με φρορίζων υβριδιμό in
situ (FISH). Στην ανάλυση αυτή χρησιμοποιούνται μικρά κομμάτια DNA –ανιχνευτών
που δεσμεύονται σε συγκεκριμένες περιοχές των χρωμοσωμάτων . Κάθε ανιχνευτής
είναι «σημαδεμένος» με μια διαφορετικού χρώματος φθορίζουσα ουσία. Όταν αυτοί
οι φθορίζοντες ανιχνευτές εφαρμοστούν στο σπερματικό επίχρισμα θα συνδεθούν με
συγκεκριμένα χρωμοσώματα . Χρησιμοποιώντας ένα μικροσκόπιο φθορισμού, ο αναλυτής
μπορεί να διακρίνει τα χρωματιστά φθορίζοντα σήματα που αντιστοιχούν στα διαφορετικά
χρωμοσώματα (ένα, δύο ή περισσότερα). Ένα μοναδικό φθορίζον σήμα αντιπροσωπεύει
μονοσωμία του συγκεκριμένου χρωμοσώματος (φυσιολογικό), δύο δισωμία και τρία
τρισωμία. Τα φυσιολογικά γόνιμα άτομα παρουσιάζουν ένα ποσοστό ανευπλοειδισμού της
τάξεως του 2-4% στο σπέρμα, ενώ σε σοβαρές περιπτώσεις υπογονιμότητας τα ποσοστά
αυτά μπορεί να ξεπεράσουν το 27%.
Με την ανάλυση FISH σπέρματος, είναι δυνατή η διάγνωση ανευπλοειδισμού
συγκεκριμένων χρωμοσωμάτων στο σπέρμα, προσθέτοντας πολύτιμες πληροφορίες στην
διαμόρφωση της εκτίμησης για την πατρική συμβολή στις ανωμαλίες του εμβρύου. Ετσι
ασθενείες με
• υπογονιμότητα αγνώστου αιτιολογίας ,ακόμη και όταν οι παράμετροι σπέρματος είναι
φυσιολογικές,
• πολλαπλές αποτυχημένες προσπάθειες εξωσωματικής, αλλά και
• καθ’ έξιν αποβολές
είναι δυνατόν να ωφεληθούν. Εκτιμάται ότι το 5-10% των ανδρών με ολιγοσπερμία και 10-
15% των ανδρών με αζωοσπερμία έχουν χρωμοσωμικές ανωμαλίες, οι περισσότερες από
τις οποίες αφορούν τα φυλετικά χρωμοσώματα (Χ & Υ).
Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε ότι η γονιμοποίηση από σπέρμα που φέρει
χρωμοσωμικές ανωμαλίες είναι δυνατή, αλλά το ποσοστό τέτοιων σπερματοζωαρίων που
το πετυχαίνουν φαίνεται να είναι μικρό, επιβαρύνοντας την αιτιολογία της υπογονιμότητας
στα ζευγάρια που αντιμετωπίζουν ανάλογα προβλήματα. Η ανάλυση του σπέρματος με FISH
μπορεί να βοηθήσει στην αποκάλυψη «άγνωστων» παραμέτρων υπογονιμότητας.